Sołectwo Dorohucza
Sołtys – Maria Iżewicz
Adres e-mail: soltys.dorohucza@trawniki.pl
Wieś– położona w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, w gminie Trawniki. Leży w Obniżeniu Dorohuckim przy międzynarodowej trasie Lublin- Chełm-Dorohusk.
Powierzchnia Sołectwa Dorohucza : 1344,69 ha.
Liczba ludności: 663 osób,
Historia Miejscowości
Miejscowość leży w Obniżeniu Dorohuckim, które bierze swą nazwę od nazwy wsi. Miejscowość leży przy drodze krajowej nr 12 i 838. W dawnych źródłach nazwa miejscowości figuruje w różnych postaciach – Drochucza, Drochucz, Drohucz, Droucza, Drałcza. Nawet współcześnie w potocznej mowie mieszkańcy tej i sąsiednich wsi określają ją jako Dereuca, Dereuc, Dryuca. Nazwa wywodzi się zapewne od Dorohuczy, niewielkiego strumienia, który ma swoje źródła w okolicach Pawłowa i uchodzi do Wieprza właśnie w tej wiosce.
Wieś szlachecka Drohucza położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim województwa lubelskiego. Od 13 marca do 3 listopada 1943 (aktion Erntefest) na prawym brzegu rzeki Wieprz istniał tu hitlerowski obóz pracy SS, filia obozu w Trawnikach.
W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dorohucza, po jej zniesieniu w gromadzie Trawniki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.
Dorohucza stanowi interesujący temat dla zajmujących się dziejami pogranicza polsko-ruskiego i styku chrześcijaństwa zachodniego ze wschodnim. Była bowiem – w dawnej Polsce – najbardziej w kierunku wschodnim wysuniętą miejscowością województwa lubelskiego i jednocześnie diecezji krakowskiej. Tuż za nią rozciągała się do czasów Kazimierza Wielkiego linia graniczna między Polską a Rusią. Tu zachodziły złożone i nie pozbawione dramatyzmu procesy, które ukształtowały dzisiejsze oblicze ziemi lubelskiej. Dorohucza ma również swoją oryginalną historię kościelną. Pierwotnie należała ona do parafii Czemierniki, istniejącej co najmniej od początków XIV stulecia do czasów reformacji, a mającej swą siedzibę we wsi, którą w XIX stuleciu wchłonęły sąsiednie Trawniki.
Gdy parafia czemiernicka zanikła, Dorohucza, wraz z innymi miejscowościami, weszła w skład powstałej w wieku XV parafii Biskupice i w jej składzie pozostała aż do roku 1929.
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są następujące obiekty:
- kościół par. p.w. św. Tadeusza Judy,
- cmentarz kościelny,
- karczma
Kościół pw. św. Judy Tadeusza znajduje się w centrum miejscowości. Wybudowany został pod koniec XVIII wieku (około 1790 roku), ufundowany przez szlachecką rodzinę Siła-Nowickich. Niedaleko kościoła znajduje się kapliczka z rzeźbą św. Jana Nepomucena, której powstanie datowane jest na 1785 rok.
W miejscowości znajdują się również ruiny dworu szlacheckiego oraz była karczma dworska, która do niedawna stanowiła siedzibę szkoły podstawowej, a także młyn z końca XIX wieku.
W miejscowości działa Ochotnicza Straż Pożarna, LKS „Vir” Dorohucza, PKS „Meandra” Dorohucza, Klub Seniora „Barka”.
Aktywnie działa Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II współpracując z Parafią.
Wydarzeniami, które są organizowane w wymiarze lokalnym jest: Piknik 3-go Maja, Święto Rodziny, Dożynki 15 sierpnia i coroczny odpust parafialny, „Mikołaj o Tobie nie zapomni” oraz Opłatek Parafialny 6 stycznia każdego roku. Festiwal Sztuki Ludowej „Etnomłyn” – Fundacja Krajobrazy.
W pobliżu wsi istnieje torfowisko – Uroczysko Jezioro koło Dorohuczy. Można tam spotkać: żółwia błotnego, bociana czarnego i wiele roślin będących pod ochroną. Z informacji od leśniczego wynika , ze w okolicy istnieje siedlisko orła lecz samo miejsce jest okryte tajemnicą.
Obóz – rozpoczęcie funkcjonowania hitlerowskiego obózu pracy SS, filii obozu w Trawnikach
Obóz rozpoczął swoje funkcjonowanie najprawdopodobniej na początku marca 1943 roku. Został ulokowany obok kopalni torfu. Torf w Dorohuczy wydobywano dużo wcześniej, robiła to m.in. ludność miejscowa. Jednak, jak pisze Tatiana Berenstein obóz w Dorohuczy powstał w 1941 roku, gdzie przymusowo pracowali tam młodzi chłopcy i dziewczęta z Lublina. Od 1942 roku był on obozem karnym dla więźniów z Trawnik. Niemcy używali torfu jako paliwa, co sprawiało, że obóz w Dorohuczy miał militarne znaczenie. Kopalnia torfu wcielona została także do powołanej przez Odilo Globocnika spółki „Ostindustrie”. Więźniowie, którzy tam pracowali szybko tracili siły, a niezdolnych do pracy topiono na miejscu lub odsyłano do obozu w Trawnikach, a stąd do Bełżca lub Sobiboru. W Dorohuczy pracowało od 300 do 500 więźniów, byli to zarówno mężczyźni jak i kobiety. Żydzi pracujący w obozie zostali zamordowani przez Niemców.
Kościół parafialny
Kościół w Dorohuczy został wzniesiony w 1790 z fundacji Szczęsnego Siła – Nowickiego, podczaszego krasnostawskiego, i jego żony Barbary z Poświatowskich. Przez pierwsze dwie dekady kościół, obsługiwany przez rezydujących w Dorohuczy zakonników, stanowił centrum życia religijnego mieszkańców tej i okolicznych miejscowości. Sprawowano w nim, za odpowiednim pozwoleniem władzy diecezjalnej i proboszcza parafii Biskupice, wszystkie sakramenty. Ten stan trwał do około 1812 roku, kiedy to udzielanie chrztów i błogosławienie małżeństw przeniesiono do kościoła parafialnego. Kapelani, a byli nimi od tego czasu przeważnie księża emeryci, odprawiali jedynie Msze święte i najprawdopodobniej pogrzeby. W rezultacie śmierci ostatniego kapelana w roku 1854 życie religijne w dorohuckim oratorium zamarło. Zaledwie raz w roku sprawowano tu nabożeństwo na święto patronalne. W roku 1919 włościanie wsi Dorohucza podjęli starania o erygowanie przy miejscowym kościele samodzielnej placówki parafialnej. Po dłuższych perypetiach zostały one uwieńczone sukcesem w roku 1929. W 1930 wybudowano plebanię i zabudowania gospodarcze, których do tej pory w ogóle nie było. W 2004 roku wokół świątyni wybudowano trzy kapliczki, w których umieszczono zabytkowe rzeźby znalezione na strychu kościoła.
Kościół jest murowany, prezbiterium zwrócony na zachód, klasycystyczny. Na rzucie prostokąta, czteroprzęsłowy, salowy (bez wyodrębnionego prezbiterium). Od północy przy zachodnim przęśle znajduje się pierwotna zakrystia, od południa analogiczny przedsionek z 1951 roku.
Fasada jest jednokondygnacyjna, ujęta w pilastry na tle boniowanych ścian. Pilastry podtrzymują trójkątny tympanon. Pośrodku fasady, w prostokątnej wnęce, znajduje się portyk o dwóch parach kolumn podtrzymujących belkowanie z tryglifami i gzymsem konsolkowym. Ponad portykiem jest półkoliste okno w profilowanym obramieniu. Powyżej, na tle muru attykowego, znajduje się tympanon, a nad nim szczyt o charakterze późnobarokowym. Szczyt jest rozczłonkowany parami pilastrów, podtrzymujących rozerwany półkolisty przyczółek. Na osi szczytu znajduje się kwadratowy otwór na sygnaturkę, w uszatym obramieniu. Elewacje boczne, tylna i naroża zakrystii są boniowane, wokół elewacji biegnie wydatny gzyms. Okna są prostokątne, od wschodu dwa okulusy. Dach nad korpusem jest płaski, nad zakrystią i przedsionkiem dachy trójspadowe, kryte blachą.
Drewniany, malowany na biało ołtarz główny jest klasycyzujący (około połowy XIX wieku), z obrazem św. Judy Tadeusza Apostoła. (XVIII – XIX wiek). Tabernakulum rokokowe (2. połowa XVIII wieku). Dwa ołtarze boczne są analogiczne – klasycystyczne (koniec XVIII wieku). W nich barokowe obrazy: w prawym Chrystus w ciemni (XVII wiek) i Wizja św. Franciszka (XVIII wiek) w zwieńczeniu; w lewym Matka Boska z Dzieciątkiem (2. połowa XVIII wieku).
W kościele znajdują się obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVII wiek), Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej adorowanej przez aniołki (o charakterze barokowym, XVIII – XIX wiek), portrety Szczęsnego Siła – Nowickiego (zm. 1798) i jego żony Barbary z Poświatowskich (zm. 1799), w owalnych, ozdobnych ramach oraz barokowo-ludowa rzeźba św. Antoniego Padewskiego (XVIII – XIX wiek).
Karczma
Karczma żydowska z XVIII wieku, która przed wojną była karczmą dworską. W czasie wojny hitlerowcy mieli tu swój posterunek. Po wojnie została zaadaptowana na szkołę powszechną.
Dwór
Po dworze zachowały się tylko resztki ruin. Dwór został zniszczony w czasie wojny. Obecnie znajduje się na prywatnym terenie.
Młyn.
Wybudowany w 1870 roku jako młyn wodny. Początkowo należał do dworu, położonego nieopodal na wysokiej skarpie po drugiej stronie Młynówki. W okresie międzywojennym właścicielem był P. Komorowski. Później podobno był dzierżawiony przez Żyda o nieustalonym nazwisku. W tym okresie spłonął, prawdopodobnie podpalony przez konkurencję. W płomieniach zginęło dwóch pracowników żydowskich. Po wojnie był w rękach prywatnych. Dziś młyn został zakupiony przez Fundację Krajobrazy i od kilku lat odbywają się Festiwal Landartu i Sztuki Ludowej pt. Etnomłyn”
